Eğitim ve Gelişim Departmanlarının Yapay Zeka Stratejisi İçin 4 Somut Öneri

Büyük dil modellerinin merkezde yer aldığı ancak sözel ifade biçimleriyle sınırlı kalmayıp multimedya üretimine de uzanan yeni bir teknolojik ilerleme dalgasına şahitlik ediyoruz. Bu kapsamdaki gelişmeler son 2 yıldır geniş ölçekli etkiler yaratıyor tüm dünyada. [1] Yetenek yönetimi ve özellikle de eğitim ve gelişim alanı da böylesi bir dönüşümden öncelikli olarak etkilenecek alanlar arasında yer alıyor.

Hız ve değişkenlik teknoloji tarihinin tanımlayıcı özelliklerindendir. Ancak yeni nesil yapay zeka teknolojilerindeki gelişmelerin seyri, teknoloji tarihi açısından dahi sıra dışı bir ivmeye sahip. Bu atmosferde bir yetenek yönetimi stratejisi inşa etmek ve söz konusu teknolojileri bu strateji içerisinde doğru konumlandırmak önemli bir problem olarak karşımıza çıkıyor.

‍Fırsatlar ve Riskler

Üretken Yapay Zeka üst başlığıyla ifade edilebilecek yeni nesil modeller daha önce mümkün olmayan pek çok senaryoyu mümkün kılarken pek çok senaryoyu da daha verimli ve daha erişilebilir kılıyor. Örneğin artık içerik üretimi için gerekli asgari beceri düzeyi ve gerekli araç seti, 2 yıl öncesine göre çok daha mütevazı bir yatırım gerektiriyor. Benzer biçimde daha önce videodan videoya hem görsel hem işitsel bileşenleri koruyarak çeviri yapmak hayal dahi etmediğimiz bir operasyon iken bugün itibarı ile birden çok platformun servis olarak sunduğu bir yeteneğe evriliyor. Dolayısıyla pek çok iş modeli, görev tanımı ve yetkinlik setleri güncellenmeye muhtaç hale geliyor. Bu geçiş ve dönüşüm sürecinde hızlı olan, doğru pozisyonu erkenden alan ve doğru konulara yatırım yapanların önemli rekabet avantajları elde etmesi söz konusu. Bununla birlikte tersi de mümkün. Yaşanan gelişmelere reaksiyon göstermekte geç kalan, yanlış alanlara odaklanarak yatırım yapan organizasyonların ise mevcut konumlarını kaybetme riskleri var.

Üretken yapay zeka kavramı yaygın bir ifade olarak hayatımıza gireli henüz 2 yıl olmak üzere ve sıra dışı etkiler yaratan modellerin yeteneklerindeki değişimler aylar içerisinde dahi dramatik farklar yaratabiliyor. Geleneksel bir dijital dönüşüm paradigmasıyla, ilgi alanınıza giren bir teknolojinin sınırları için taban ve tavanı belirleyip gerçekçi beklentiler oluşturmak hayati bir adımdır. Ancak teknolojik yeteneklerin tavanının her çeyrekte kayda değer değişim gösterdiği bir ortamda bunu yapmak hiç kolay değil. Üstelik bu faktör, spekülasyonlar ve gerçekdışı beklentilerin teveccüh bulmasını da kolaylaştırdığı için sağlıklı projeksiyonlar yapabilmek neredeyse imkansız hale gelebiliyor. Bu nedenle, yapay zeka entegrasyonuna dair strateji oluştururken içinde olduğumuz durumun sıra dışı düzeyde bir bilinmezlik temelinde ilerlediğini unutmamak gerekiyor.

‍Strateji Oluşturmak İçin 4 Somut Öneri

Bilinmezliğin ve dinamizmin uç derecede yüksek olması bir strateji geliştirme zorunluluğunu ortadan kaldırmıyor elbette. Aksine iyi bir stratejiye sahip olmayı daha da önemli kılıyor. Yetenek yönetimi, insan kaynakları ve özellikle de eğitim ve gelişim disiplini özelinde, yaşanan gelişmeleri anlamlandırmak için şu dört ilkeye göre hareket etmek gerekiyor:

‍1. En İyi Strateji = Aksiyon

Yeni nesil yapay zeka modellerinin nasıl ürünleşeceği, nasıl deneyimler oluşturacağı, güçlü ve zayıf yönleri her gün keşfedilmeye devam eden, henüz haritalanmamış bir alana karşılık geliyor. Bu konuda elimizde bir literatür, iyi uygulamalar ve yıllarca bu konularda deneyim sahibi olan uzmanlar bulunmuyor. Bu bilinmezliği bir riskten bir fırsata doğru dönüştürmenin en iyiyolu birincil kaynaktan deneyim elde etmekten geçiyor. [2] Bu alanda henüz hiç kimsenin kapsamlı kılavuzları olmadığı için yolunuzu bulmak için en iyi yöntem, yola çıkmak. Bir an önce, varlığından haberdar olduğunuz bir senaryo ve teknolojikaraçla bu yeni düzlemde küçük ölçekli de olsa işler yapmaya başlamak, strateji oluşturmak için çok kıymetli doneler üretecektir. Bu defa strateji hazırlama süreci daha az ön hazırlık ve planlama ama daha fazla aksiyon gerektiren, iteratif bir süreç olmak zorunda. Her çalışanın yapay zeka ile olan deneyimi,harici kaynaklarda bulamayacağınız çok değerli girdiler üreteceği için geri bildirimlerin dinamik biçimde yeniden değerlendirileceği bir mekanizma kurmak çok önemli. Yapay zeka teknolojilerini bizzat kullandığınızda ve bu teknolojilere dayalı olarak iç projeler hayata geçirdiğinizde hangiprojeksiyonların gerçekçi hangi senaryoların sizin için anlamlı olduğunu farkedeceksiniz. Bu farkındalık daha odaklı ve katma değerli sorular sorarak stratejilerinizi derinleştirmenize yardımcı olacak. Dönüşüm süreçlerinde sık rastlanan bir davranış tarzı, süreçte önceliğin en yüksek getiriye sahip olması beklenen, majör projelere verilmesidir. [3] Yeni nesil yapay zekanın eğitim ve gelişim başta olmak üzere organizasyonel süreçlere adaptasyonu söz konusu olduğunda bu davranış örüntüsünü mutlaka tersine çevirmek gerekiyor. Teknolojinin kurumsal ihtiyaçlara olan etkisi ve potansiyelini hızlıca keşfetmek, bir an önce geniş ölçekli değer yaratmaktan daha anlamlı bir öncelik olarak karşımıza çıkıyor.

‍2. Geniş Vizyon, Gerçekçi Beklenti

Yapay Zeka modelleri ve bunların dayandığı mimarilerle ilgili yaşanan kırılımın halen devam etmekte olduğunu ve henüz bu modellerin yetenek tavanını kestiremediğimizi söylemek mümkün. Bu yüzden stratejinizi oluştururken sınırları geniş hayaller kurmanız gerekiyor. Zira, bugün itibarı ile bir “gelecek konsepti” veya “ideal durum” olarak ifade ettiğimiz senaryonun 1 yıl sonra prototiplerini yapabildiğimiz bir gerçekliğe dönüştüğü durumlara şahitlik ediyoruz. Bunun en iyi örneğini Mayıs ayı içerisinde gerçekleşen OpenAI Spring Update ve Google I/O lansmanlarının odağında yer alan gerçek zamanlı ses vegörüntü işleme olgunluğuna ulaşmış dijital asistan konseptiyle gördük. Nisan2024’te tüm teknoloji otoriteleri için “ideal durum” olarak görülen birkonseptin çoktan prototip aşamasına geldiğini ve son kullanıcılara sunulmayayakın olduğunu fark ettik. Üstelik bu tür dramatik atılımların tek örneği geçen Mayıs ayında yaşananlar değildi. Dolayısıyla stratejinin temelinde yer alacak uzak hedefler konusunda biraz hayal gücü gerekiyor. Hem değişen teknolojik kabiliyetler hem de yeni oluşan kabiliyetlerle ilgili senaryolar inovasyon için önemli fırsatlar doğuruyor.

Öte yandan, yapay zeka iletişimiyle ilgili büyük sorunlar var. Bu alanın popülaritesi, etkileşim odağında yaşayan modern insanın ve ona içerik hazırlamak üzere konumlandırılmış içerik ekonomisinin iştahını kabartıyor.Herhangi bir teknik bilgi veya beceriye sahip olmayan ya da söz konusu teknolojileri sahiden deneyimlememiş olsa bile pek çok önemli figür hatta kurum bu alanda mutlaka söz söylemek istiyor. Bu gürültü bulutu çoğu zaman gerçekdışı ve katma değersiz noktalara dikkatimizi çekerken bizi asıl önemli gelişmelerdende uzaklaştırabiliyor. [4] Bu nedenle organizasyonların kendi aksiyonlarından,iç projeler ve çalışanların birincil deneyimleri üzerinden bu iletişim gürültüsünü filtreleyerek gerçekçi beklentiler inşa etmesi şart. Gerçekçi olmayan beklentiler, projelerin başarısız kabul edilmesini, dönüşüm ve entegrasyon süreçlerine olan kurum içi desteği ve yönetsel katılımı olumsuz etkileyerek stratejinin hayata geçmesini imkansız kılabiliyor. Bu yüzden ufkunuzu geniş, aksiyona dönüşecek hedefleri ise gerçekçi tuttuğunuz bir dengeya kalayabilmek çok önemli.

‍3. Bildiklerimizi Yeniden Düşünmek

Yeni nesil yapay zeka teknolojilerinin yarattığı imkanlar, uzun yıllardır tartıştığımız bazı temel konseptleri yeniden ziyaret etmeyi gerektiriyor. Kişiselleştirilmiş öğrenme, Tam Zamanında Öğrenme, Öğrenen Merkezli Tasarım gibi pek çok konsept teorik olarak tüm eğitim ve gelişim ekosistemince benimsenmiş olsa da pratikte karşılaşılan kısıtlayıcı faktörler bunları çoğu zaman stratejileri süslemekle kalan kavramlar olmaya mahkum ediyordu. Üretken yapay zeka teknolojileri bilginin üretimi ve farklı formlara dönüştürülmesi konusunda devrimsel fark yaratıyor. Daha fazlasını yaratma potansiyeline de sahip. Bu nedenle bu klasik kavramları yeniden ele almakta fayda var. Önceki tecrübelerin sizi caydırmasına izin vermeden stratejinizde bu kavramları yeniden konumlandırmalısınız. Zira artık yapay zeka modelleri bağlamı ve kişisel girdileri iyi düzeyde anlamlandırabiliyor ve kurumsal eğitimle ilgililiteratüre dair yüksek bir hakimiyete sahipler. Modellerin bu yönünü dikkatealarak daha önce teknolojik, finansal ya da zaman maliyetiyle ilgili dezavantajlar yüzünden istediğiniz etkiyi yaratmamış senaryoları yeniden tartışabilirsiniz. Önemli düşünce liderleri ve araştırma şirketlerinin de bu yeniden tartışma trendine dahil olduğunu görmek mümkün. [5] Bu noktada yeni süreçlerin yaratmakta olduğu etkiyi Web 2.0 araçlarının ve daha sonra mobil cihazların yaygınlaşmasıyla gelişen Mobil Öğrenme trendinin yarattığı etkiye benzer bir düzlemde düşünebilirsiniz.

‍4. Başlangıç Noktası: İnsan

Üretken Yapay Zeka modellerinin getirdiği yenilikler ve bunların doğurduğu dönüşüm ihtiyacına dair pek çok bileşenin geçmişteki süreçlerden farklılık gösterdiğini görüyoruz. Bununla birlikte hiç değişmeyen bir gerçek yine strateji oluştururken dikkate alınması gereken en önemli faktör olarak bizi karşılıyor. Her türlü dijital dönüşüm sürecinde olduğu gibi yapay zekayı iş modellerinize entegre etme sürecinde de en önemli değişken insan.[6] Herhangi bir stratejik hedefe doğru ilerleyebilmek için öncelikle organizasyona liderlik edenlerin ve bu süreçten doğrudan etkilenecek olan çalışanların bu teknolojileri doğru anlamlandırmaları ve buradan elde edilecek sonuçların kendileri için olumsuz sonuçlara değil aksine gelişim fırsatına dönüşeceğini düşünmeleri hayati öneme sahiptir. Bugün bulunduğumuz noktada yapay zeka teknolojilerinin meslekleri değil, her mesleğin icra ettiği çok sayıda görev içerisinden bir kısmını ikame edebilecek olgunlukta olduğunu görüyoruz. Gerek makro ölçekte gerekse dar kapsamlı olarak iş modelleri ve buna bağlı olarak ihtiyaç duyulan yetkinlik setleri değişecek. [7] Pek çok iş süreci yapay zeka tarafından yerine getirilebilir olurken pek çok yeni iş süreci ortaya çıkacak ve kurumsal yeteneklerin bu yeni duruma uyum sağlayabilmesi için Yeniden Beceri Kazandırma ve Beceri Geliştirme programları her zamankinden daha önemli olacak.Çünkü herhangi bir yapay zeka inisiyatifini hayata geçirebilmek için öncelikleinsan gücünün buna muktedir olması şart. Eğitim ve gelişim profesyonelleri, kurumlarının kaçınılmaz olarak başlatacağı bu dönüşüm süreçlerinde her zamankinden daha stratejik bir öneme sahip olacak. Zira bu defa transfer edilebilecek harici yetenekler veya geniş bir tecrübeye sahip danışmanlık hizmetlerine ulaşım pek gerçekçi senaryolar değil. Her organizasyonun yapay zeka stratejisi, insan gücünün uyumlandırılmasıyla başlamak zorunda. Bu konudahızlı ve etkili bir beceri gelişimi yürütebilenlerin önemli rekabet avantajıelde ettiği durumları daha şimdiden gözlemliyoruz. Dolayısıyla yapay zeka stratejinizi kurgularken teknolojik araçlar ve modellerden daha çok insanların bu konuda motive edilmesi ve gerekli öğrenme fırsatlarıyla donatılması önceliklendirilmeli.

‍Son Söz

Sıra dışı dönemler sıra dışı aksiyonlar gerektiriyor. Makine – insan etkileşiminde bu kadar dramatik bir değişim çok sık rastlanan bir durum değil. Bu nedenle eğitim ve gelişim profesyonellerinin bu durumu herkesten önce benimsemesi ve bu bilinmezlik ortamında risklerin fırsata dönüşebileceğini gösteren, pro-aktif, somut deneyimler üretmeye dayalı ve iteratif biçimde kendini güncelleyen bir strateji takip etmesi en optimal yaklaşım gibi görünüyor.  

‍1.     https://www.weforum.org/agenda/2024/04/appreciate-ai-expectations-trillions-invested/

2.     https://hbr.org/2023/07/build-a-winning-ai-strategy-for-your-business

3.     https://www.bcg.com/publications/2023/artificial-intelligence-strategies-for-leading-business-transformation

4.     https://elearningindustry.com/unmasking-ai-myths-in-business-navigating-the-realities-of-artificial-intelligence

5.     https://joshbersin.com/2023/12/ai-is-transforming-corporate-learning-even-faster-than-i-expected/

6.     https://www.linkedin.com/pulse/future-ld-how-ai-revolutionizing-talent-development-greenlms-vxdxc/

7.     https://www.edume.com/blog/ai-in-corporate-learning